Bir Yazılım Projesine Başlamak- Tavsiyeler #3

Bu yazım işin bir alaylısı olarak, tecrübelerimden derlediğim bir yazılım projesine başlamak – dikkat edilmesi gerekenler  konusunun 3. yazısıdır.  Bu yazıda göreceğiniz şeylerin her hangi birini bir yerde bulmanızın imkansız olduğu düşünüyorum. Sayısız araştırmalar yaparak ve sayısız proje geliştirerek geçirdiğim, 5 yıldan fazla sürede elde ettiğim tüm püf noktaları paylaşıyor olacağım.

 

Önceki yazımda Bir Yazılım Projesine Başlamak– Tavsiyeler #2, sadece Basit düşünmek üzerine değil proje geliştirmede çevresel etkenler hakkında da konuşmuştuk. Bu yazının sohbet konusu ise Kod Yazım Şekli ve Az Koda Çok İş Yaptırmak üzerine olacak. Elbette bu yazıda yazılım sektöründeki yazım kuralları vs hakkında olmayacak.

Mesela, “Değişken adları her zaman küçük harf ile başlamak zorundadır!” bu yazıda bu tarz şeyler yok. Hiçbir yazımda da olmayacak!

Peki, ben nasıl kod yazıyorum? Kod yazarken nelere dikkat ediyorum? Tüm bunları bu yazıda göreceksiniz.

 

Bir Yazılım Projesine Başlamak- Tavsiyeler #3

Öncelikle şu mantığı aklınıza kazımanızı istiyorum.

“Aynı kodları iki kere yazıyorsan bir hata var.” 

Örnek vermek gerekirse, Access Veri Tabanı ile çalışan bir uygulama geliştiriyorsunuz. Access Veri Tabanına bağlantı kodlarını yazdınız. Form Load eventinde öğrenciler tablosundan verileri almak istiyor ve bir gridde göstermek istiyorsunuz.

OleDbConnection con = new OleDbConnection("Provider=Microsoft.ACE.Oledb.12.0;Data Source=okul.accdb");
OleDbDataAdapter da = new OleDbDataAdapter("SElect *from ogrenciler", con);
DataSet  ds = new DataSet();
con.Open();
da.Fill(ds, "ogrenci");
dataGridView1.DataSource = ds.Tables["ogrenci"];
con.Close();

Amacımıza ulaşmak için bu kadar çok kod yazmalıyız. Formumuza birde liste güncelle butonu koymuş olsak ve o butonun click eventinde yine yukarıdaki kodların aynısını yazmak zorundayız.

Başka formlarda, başka listeleri göstermek için yine yukarıdaki kodları yazmalıyız. Yani ne zaman gridde veri göstermek istersek yukarıdaki 7 satır kodu tekrar tekrar yazmalıyız. Ayrıca verileri okuyup nesnelerde göstermek ya da kayıt güncelleme öncesi verileri, nesnelere yazmayı da hesaba katabilirsiniz. Verileri bir datatable’ye yükleyip nesnelere yazmak içinde yukarıdaki kodları kullanırsınız.

• Mantıklı mı? Cevap: Hayır
• Doğru bir yol mu? Cevap : Hayır
• Hızlı kod yazmanızı sağlar mı? Cevap : Hayır
• Projenizi hızlı bitirebilmenizi sağlar mı? Cevap : Hayır
• Bugları ve çıkan hataları ayıklamak kolay mı? Cevap : Hayır
• Upgrade* (Sürüm yükseltme vs.) yapmayı hızlandırır mı? Cevap : Hayır
• Kod yazmak böyle mi olmalı? Cevap: Hayır
• Ne kadar çok satır o kadar iyi mi? Cevap: Hayır
• Yazılımcının iyisi, kaç satır kod yazdığı ile mi belirlenir? Cevap: Hayır

Update* = Güncellemek, Değiştirmek…  Upgrade* = Sürüm Yükseltmek, Seviye Yükseltmek…

Bir de Access Veri Tabanında veri işlemleri var. Ekleme, Silme, Güncelleme işlemleri için de ortalama yukarıdaki kadar kod yazacağız. Şimdi düşünün, kullandığınız veri tabanı değiştiğinde ne yapacaksınız? Ya da Connection String cümlenizi değiştirmek istediğinizde? Her nerede yukarıdaki kodları yazdıysanız tek tek oralara gidip gerekeli değişiklikleri yapacaksınız. Büyük bir proje ise ne kadar büyük bir hammalık yapacaksınız hayal edebiliyor musunuz?

Bu kodları yazarken kaybettiğiniz zamanda tuzu biberi… Bu yazıyı tamamen okuduktan sonra projenizi açın ve sık kullandığınız kodlarınızı class’lara çekin. Çok geç olmadan…

Peki böyle sıkıntılara düşmemek için ne yapacağız?. Az Koda Çok İş Yaptırmak Tabi ki!

Ne demiş Arşimet “Bana yeterince uzun bir kaldıraç ve sağlam bir dayanak noktası verin, dünyayı yerinden oynatayım.”

Bizde bu mantıkla  class ve user contol kullanarak dünyalar yazacağız. 😀  İşte bu yazının size katmayı hedeflediği şeyler şuanda başlıyor.

 

Metod Kullan! Class Kullan!

Burada yapılması gereken şey Metod ve Class kullanmaktır. Yukarıdaki örnekte olan kodları ve diğer işlemler için gerekli kodları bir Class dosyasında toplarsınız. Yapacağımız Class’ın adı MyAccessClass olsun ve verileri listeleme için kullanacağımız metodumuzun adı da ShowTable (Gerid dönüşü DataTable dönen bir metod) olsun. Bu Class’ımızı ve Metod’umuzu hazırladıktan sonra kullanım şekli aşağıdaki gibi olacaktır.

dataGridView1.DataSource = MyAccessClass.ShowTable("Select * from ogrenciler);

7 satırdan 1 satıra düşürdük. Yüzlerce formda listeleme yaptığımızı hayal edersek… Ne büyük bir kolaylık değil mi? Şimdi yukarıdaki sorulara tekrar dönelim ve düşünelim. Neden cevapların Hayır olduğunu daha net anladınız değil mi? Sadece verileri girdde gösterme değil, verileri ekrana doldurmak için verileri datatableye yüklerken, yada veriyi güncellemek amacı ile formdaki nesnelere yüklemek için verileri datatableye yüklerken de aşağıdaki kod satırını kullanırız.

DataTable dt_ogrenciler = MyAccessClass.ShowTable("Select * from ogrenciler);

Aynı şekilde onlarca örnek verebilirim.

Mesela, Mail Gönderme işlemi… Sık sık kullanırız değil mi? 10, 15 satırlık bir kod bloğudur mail gönderme kodları. Proje de onlarca yerde kullandığımızı düşünsenize… KORKUNÇ!

 

Tek Nesnede Farklı İşlemler!

Genellikle kayıt yaptığımız ekranlarda hem kayıt etme hemde kayıt güncelleme işlemi yaparız. Ve yine genellikle ekranda hem Kaydet hemde Güncelle butonları koyarız. Bir buton kayıt eder, diğeri ise günceller… Ama bu doğru yöntem mi? Cevap: Hayır! 

O halde ne yapmalıyız? Nasıl bir yol izlemeliyiz ki tek buton kullanarak hem kayıt yapalım (insert) hemde güncelleme (update) yapalım.

Kaydı güncellemek istediğimizde, ilgili kaydın bilgilerini ekrana doldururuz. Bu doldurma esnasında bir değişken olarak yada ekrana bir nesne koyarak o nesneye, kaydın ID’sini de yazın. Form Load’da bu değişkeni 0 (sıfır) olarak ayarlayın yada nesneye 0 (sıfır) yazın. Kaydet butonunun click eventine bir IF koyarak şunu yapın.

Eğer bu ID verisi 0 (sıfır) değil ise güncelleme kodlarını, eğer bu ID verisi 0 (sıfır) ise kaydetme kodlarını çalıştırın. Örnek kod…

// değişken ise
if(ogrenci_ID == 0)
{
    // kaydetme kodları
}
else
{
    // güncelleme kodları
}

// nesne ise
if(Convert.ToInt32(txt_Ogrenci_ID.Text) == 0)
{
    // kaydetme kodları
}
else
{
    // güncelleme kodları
}

Bu basit bir örnekti. Şimdi biraz daha komplex bir örnek vereyim.

Diyelim ki ekranda 3 tane (yada 10 tane fark etmez) DataGridView var. Her birine sağ tık menüsü (Context Menü Strip) eklemek istiyorsunuz. Bu sağ tık menüsüne de “Listeyi Yenile”, “Dışarı Aktar” ve daha fazlasını eklemek istiyorsunuz. Normal şartlarda forma 3 tane Context Menü Strip nesnesi eklemeniz gerekiyor değil mi? (10 tane DataGridView varsa 10 tane eklenecek. Oww!)

• Üstelik her birine aynı menüleri ekleyeceksiniz.
• Belki bir tanesine bir kaç tane daha fazla menü ekleyeceksiniz.
• Belki 3 DataGridView içinde aynı sayıda ama farklı menüler ekleyeceksiniz.

Şimdi size tek bir Context Menü Strip ‘i 3 DataGridView için nasıl kullanabilirsiniz onu anlatacağım.

Forma bir tane Context Menü Strip eklediniz ve bu nesneye istediğiniz menüleri de eklediniz. Tüm farklı menüleri, sırayla ekleyin.

İlk olarak DataGridView’leri doldurduğunuz kodları birer metod içinde alın ve bu metoları da Context Menu Strip ‘deki “Listeyi Yenile” menüsünün click eventine ekleyin. Kodlar öyle görünecek.

 private void listeyiYenileToolStripMenuItem_Click(object sender, EventArgs e)
        {
            grid1_Guncelle();
            grid2_Guncelle();
            grid3_Guncelle();
        }

Bu en basiti idi. Şimdi gelelim “Dışarı Aktar” kodlarına. Elbette burada dışarı aktarma kodları vermeyeceğim.

Buradan sonra anlatacaklarım diğer konu başlığına giriyor. Bu yüzden devamını diğer başlığımızın altında vereceğim.

 

Birçok Nesneye Tek Event!

Şimdi burada yapacağımız şey şu….

Sağ tıkladığımız DataGridView’i elimize almamız gerekiyor. Hangi DataGridView üzerinde sağ tık yaptık bulmalıyız. Şimdi bunun için bir MouseDown eventi yazacağız ve formdaki tüm DataGridView’lere aynı eventi atayacağız.

        DataGridView grid; 
        private void dataGridView_MouseDown(object sender, MouseEventArgs e)
        {
            if (e.Button == MouseButtons.Right)
            {
                grid = sender as DataGridView;
            }
        }

Bir DataGridView nesnesi tanımladık. Sağ tıklayacağımız tüm DataGridView’leri bu tanımladığımız yeni DataGridView’e atayacağız.  DataGridView üzerinde faremizden bir tuşa bastığımızda yukarıdaki event çalışır. Bizde, if ile eğer sağ tık yaptıysak; hangi DataGridView tıkladıysak, tanımladığımız DataGridView’e  sağ tıkladığımız DataGridView’i yüklüyoruz.

NOT: Burada sağ tıkladığımız DataGridView tamamen tanımladığımız gride yüklenir. Eğer içinde veri varsa, verilerde yüklenir.

Sağ tıkladığımız DataGridView’i artık bildiğimize göre artık kodlarımızı yazabiliriz. Context Menu Strip’e eklediğimiz “Dışa Aktar” menüsünün click eventine geliyoruz ve kodlarımızı yazıyoruz.

      private void dışaAkarToolStripMenuItem_Click(object sender, EventArgs e)
        {
            Disari_Aktar(grid);
        }

        void Disari_Aktar(DataGridView grid)
        {
            // dışarı aktarma kodları
        }

Burada gördüğünüz gibi her DataGridView için tek tek “Dışa Aktarma” kodları yazmadık. Sadece bir kere yazdık ve tüm DataGridView’ler için kullanacağız.

DİKKAT: Tabi bu sadece bir senaryo ve örnektir. Gerçekten böyle bir işlemi asla formlar içinde tutmam. Bu kodların yeri direk olarak Class dosyasıdır. Konuyu açıklamak için örnek olması açısından bu şekilde anlatıyorum.

Yukarıda DataGridView’lere özel menüler varsa demiştik.

Örneğin, DataGridView1 için XXXX menüsü, DataGridView2 için ZZZZ menüsü, DataGridView3 içinde YYYY özel menüsü olsun. Bunların hepsini de Context Menu Strip’e ekledik. Context Menu Strip’in Opening Eventine gelelim ve menüleri, sağ tıkladığımız DataGridView’e göre gösterip gizleyelim.

        private void contextMenuStrip1_Opening(object sender, CancelEventArgs e)
        {

            switch (grid.Name)
            {
                case "dataGridView1":
                    XXXX_ToolStripMenuItem.Visible = true; // Context Menu'ye eklediğimiz XXXX menüsünün adı bu şekilde olur.
                    YYYY_ToolStripMenuItem.Visible = false; // Context Menu'ye eklediğimiz YYYY menüsünün adı bu şekilde olur.
                    ZZZZ_ToolStripMenuItem.Visible = false; // Context Menu'ye eklediğimiz ZZZZ menüsünün adı bu şekilde olur.
                    break;
                case "dataGridView2":
                    XXXX_ToolStripMenuItem.Visible = false;
                    YYYY_ToolStripMenuItem.Visible = true;
                    ZZZZ_ToolStripMenuItem.Visible = false;
                    break;
                case "dataGridView3":
                    XXXX_ToolStripMenuItem.Visible = false;
                    YYYY_ToolStripMenuItem.Visible = false;
                    ZZZZ_ToolStripMenuItem.Visible = true;
                    break;
            }
        }

İlk başlığımız nedi? Az koda çok iş yaptır idi değil mi? Mantığımız neydi? “Aynı kodları iki kere yazıyorsan bir hata var.”  Şimdi yukarıdaki kodları mantığımıza uyduralım.

        private void contextMenuStrip1_Opening(object sender, CancelEventArgs e)
        {
            XXXX_ToolStripMenuItem.Visible = false; // Context Menu'ye eklediğimiz XXXX menüsünün adı bu şekilde olur.
            YYYY_ToolStripMenuItem.Visible = false; // Context Menu'ye eklediğimiz YYYY menüsünün adı bu şekilde olur.
            ZZZZ_ToolStripMenuItem.Visible = false; // Context Menu'ye eklediğimiz ZZZZ menüsünün adı bu şekilde olur.

            switch (grid.Name)
            {
                case "dataGridView1":
                    XXXX_ToolStripMenuItem.Visible = true;
                    break;
                case "dataGridView2":
                    YYYY_ToolStripMenuItem.Visible = true;
                    break;
                case "dataGridView3":
                    ZZZZ_ToolStripMenuItem.Visible = true;
                    break;
            }
        }

Daha kısa değil mi? Ve minimum kod tekrarı… Her menü için 3 satır yazdık. İkincisinde 2 satır yazdık. Ben burada Switch kullandım. İf kullansaydık kodları daha da kısaltabilirdik ama ben performans açısından iyi olduğu için Switch kullanmayı tercih ettim.

“Neden önce gizledik sonra açtık?” sorularınızı duyar gibiyim. Açıklayayım. Direk Context Menu Strip üzerinden visible özelliklerini false yaparsak ya da load eventinde yazarsak ve sağ tıklama ile  visible true yaparsak; DataGridView1’e sağ tıkladığımızda XXXX_ToolStripMenuItem görünür olur. DataGridView2’ye sağ tıkladığımızda hem XXXX_ToolStripMenuItem  hemde YYYY_ToolStripMenuItem görünür olur. Yani sadece DataGridView1’de görünmesini istediğimiz özellik, DataGridView2 içinde açık kalmış olur. Çünkü sadece bir kere gizledik. Ancak her seferinde tüm menüleri gizler sadece ilgili menüyü açarsak bu sorun yaşanmaz.

 

User Control Kullan!

User Control Nedir? Visual Studio’da User Control adında bir obje var. Bir form gibi projeye ekliyorsunuz. Bunun en büyük özelliği ise, bir bakıma kendinize özel nesneler tasarlamanızı sağlıyor.

 

Yukarıdaki görselde gördüğünüz gibi bir forma benziyor. Şimdi bir senaryoya göre inceleyelim.

Projemizde sürekli kullanıcı seçim, personel seçim, cari seçim, stok seçim gibi işlemler kullanıyoruz. Her seferinde forma bir label, iki textbox ve buton eklemek zorunda kalıyoruz. Butona tıkladığımızda kullanıcı, personel, cari ya da stok listesini açıyoruz. Listeden bir satıra çift tıkladığımızda satırdaki Kod ve Ad bilgisini alıp textboxlara yazıyoruz.

Böyle bir senaryo da (ben sürekli kullanıyorum bu senaryoyu) her seferinde aynı işlemleri yapmak zorunda kalıyoruz. Şimdi bunları bir kere yapsak ve sürekli kullansak nasıl olur? Sanki bir Class yazmışız gibi… Hatta yaptığımız bu şey ToolBox’ta dursa oradan bir textbox ekler gibi forma eklesek ve ekstra bir kod yazmak zorunda kalmasak?

İşte bu soruların cevabı olan şeyi anlatıyorum şu anda. User Control Kullanmak!

Hadi senaryomuza göre bir tasarım yapalım. Yukarıda forma eklediğimiz user control’ü düzenleyelim.

UserControl’ü tasarladık ve kodlarımızı yazmış olalım. User Controllerin Toolbox’a gelmesi için projeyi bir kere build etmemiz gerekiyor. Sonrasında toolbox’tan çekip alabileceğiz.

UserControl’e eklediğimiz tüm nesnelerin Public olarak ayarlanması gerekiyor. Nesneleri seçin ve Properties kısmından Modifiers özelliklerini Public yapın.

Şimdi toolboxtan aldığımız user control nesnemizi forma ekleyelim.

UserControldeki nesnelere de

string kod = userControl11.txt_kulkod.Text;
string Ad = userControl11.txt_kul_adi.Text;

Şeklinde ulaşabiliriz.

Görsellerde gördüğünz gibi. Kendimize özel bir nesne tasarladık ve formumuza eklemiş olduk.Ne kadar harika değil mi? Ne kadar güzel? O kadar kod yazmaktan kara geçtiğimizden geçtim. Bu kadar nesneyi forma ekle, adlarını değiştirme vs ile uğraşmak zorunda bile değiliz artık.

Her formda ekle sil vs. butonlar kullanırız. Bir user control yapalım ve bunda da sadece butonlar olsun. Ekle, Sil, Yazdır, Kapat butonlarını ekleyelim. Iconlarını verelim. Sonra forma sürükleyip bırakalım ve bütün butonlar proje genelinde aynı formatta olsun. Çok hoş olmaz mı?

 

Bir Yazılım Projesine Başlamak – Tavsiyeler 3 – Az Koda Çok İş Yaptırmak

Bu yazımda anlattığım noktaları kullanmaya başladığınızda bir proje yazım hızınızın nasıl arttığına tanık olacaksınız. Sık kullanacağınız işlemleri bir class içerisine almak bazen, sıkıntılı bir sürçe olabiliyor. Ancak bir kere o sıkıntıyı çekip güzel bir class hazırladığınızda genel anlamda kazanacağınız hızı düşünün. O ana takılmayıp genele odaklanın. Üzerine birde sık kullandığınız işlemleri UserControl olarak hazırladığınızı düşünün. Forma sürükle bırak yaptınız ve kullanıcı seçme işlemi tamam. Başka bir user control çekip bıraktınız işlem butonları tamam…

Biliyorsunuzdur, Visual Studio’da kodları toolbox’ta saklayabiliyorsunuz.  Kod ekranında ToolBox’u açtığınızda orası kodlarınızı saklamanız için boştur. Bir kodu bloğunu seçip oraya atarsanız, kodlara bir kısa yol vermiş olursunuz. Oradan bir kod bloğuna çift tıkladığınızda kaydettiğiniz kodları tek seferde alabilirsiniz.  Bende o toolbox’daki neredeyse bütün kodlar bir kaç satırlık kodlardır ve sürekli kullandığım bütün kodlar oradadır.

Bazen bir formu toolbox’taki kodlara ve nesnelere çift tıklayarak hazırlıyorum. Çünkü lazım olan her şey zaten  toolbox’ta duruyor. 😉

 

NOT: Projeleriniz her yerden ulaşabilmek için Github kullanmayı düşünebilirsiniz. Ücretini öderseniz sadece siz ve izin verdikleriniz, ücretsiz kullanmak isterseniz herkes projelerinizi görebilir ve  katkı sağlayabilir.

---

Evet arkadaşlar Bir Yazılım Projesine Başlamak– Tavsiyeler #3  yazımda bu kadar olsun. Kod Yazım Şekli ve az koda çok iş yaptırmak hakkında konuştuk.

Eğer ilginizi çekebildiysem o zaman takipte kalın. Yeni bir yazının ne zaman geleceği belli değil.

Yazılım konusunda daha fazla içerik için tıklayabilirsiniz.

 

---

Bana destek olmak isterseniz bir kahve ısmarlayabilirsiniz veya diğer hesaplarımdan takip edebilirsiniz.